İlk denemeler yeni geliştirilen deneysel Ebola aşısının güvenli olduğunu gösteriyor!

Albüm: Güncel Tıbbi Haber & Araştırmalar

İlk denemeler yeni geliştirilen deneysel Ebola aşısının güvenli olduğunu gösteriyor!

Son zamanlarda dünyanın sağlık gündemini en çok meşgul eden konulardan biri şüphesiz ki Ebola ve ona karşı geliştirilebilecek yöntemler. Ebola virüsünün yayılmasını önlemek için geliştirilen bir DNA aşısı, Amerika’da ve Uganda’da test edildi ve insanlarda güvenliği bir şekilde kullanılabileceği öngörülüyor. Bunun yanı sıra Ebola’ya oldukça benzerlik gösteren Marburg virüsünün de benzer bir DNA aşısıyla önlenebileceği, bu aşının da aynı şekilde güvenli olduğu belirtiliyor.

Esasında bu Faz 1 klinik çalışmalarının (aşının güvenilirliğini test etme) amacı aşıların ne kadar etkili olduğunu göstermek değildi, fakat The Lancet’te yayımlanan yeni sonuçlar yerli Afrikalılarla Amerikalıların immün sistemlerinin benzer şekilde uyarıldığını gösteriyor. Peki bu ne anlama geliyor? Artık bu virüslere karşı geliştirilmiş aşılar dünya üzerinde farklı bölgelerde kullanılma alanı bulabilecek. Önceki aşı denemelerinde Afrikalı ve Amerikalı yerli popülasyonlarda benzer immün yanıtlar alınamamış, özellikle Afrikalı yerlilerde istenilen sonuç elde edilememişti. Yeni haberler ise sevindirici!

Amerikan Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsünden Julia Ledgerwood:

“Bu Afrika popülasyonlarında deneysel Ebola aşısına verilen bağışıklık yanıtı ile aşı güvenliğinin karşılaştırılabildiği ilk çalışma. Bu durum özellikle deneysel çalışmaları teşvik edici çünkü Ebola tehlikesiyle karşı karşıya olan insanların çoğu Afrika’da yaşıyor.”

Geçtiğimiz günlerde Dünya Sağlık Örgütü, 2013’ün sonlarında Gine’nin Gueckedou bölgesinde başlayan Ebola salgınından ölenlerin sayısının bugüne kadar tüm dünya genelinde 7693’e yükseldiğini duyurmuştu ve bu sayı günden güne artıyor. Potansiyel tedavi yöntemleri salgın devam ettiği müddetçe hızlı bir şekilde geliştirilirken, aşı geliştirilmesi daha zor olduğundan, yavaş şekilde ilerlemekte.

 Bu yeni test edilmiş aşılar, Ebola virüsünün dış yüzeyinde veya Marburg virüsünün belirli bir suşunda var olan proteinlere etki edebilmeyi sağlayacak DNA’lar içeriyor. (Bu iki virüs tipi de Filovirüs olarak adlandırılan bir virüs ailesinin birer üyesi.) Böylece bu aşılar, immün sistemi bu proteinlerle karşılaştığında onlara etki edebilecek bir hale getiriyor. Bu aşıların, insan haricindeki diğer primatlarda başarılı olduğu, önceki deneysel çalışmalarda gösterilmişti.

Ebola Virüsü

İnsanlar üzerindeki ilk denemeler, Ugandalı yaşları 18 ile 50 arasında değişen 108 birey üzerinde olmuştu. Bu denemelerde, 30 gönüllüye Ebola aşısı verilmiş, diğer 30 bireye Marburg aşısı verilmiş, diğer bir 30’a iki aşı birden verilmiş ve kalan 18 kişi üzerinde de plasebo denenmişti. Gönüllüler çalışmanın başında bir kez aşılanmış, ardından 4 ve 8. saatlerde yeniden aşılanmışlardı. Aşıların güvenilir olduğu saptanmış, sadece 1 Marburg aşısı enjekte edilmiş gönüllüde beyaz kan hücrelerine bağlı bir yan etki gözlenmişti. Fakat bunun aşıya bağlı olmadığı düşünülmüştü. Tüm bunların sonucunda aşıların, virüslerden korunmaya yönelik bağışıklık sistemini uyarması beklendi. 4 hafta sonra üçüncü doz Ebola aşısı verildi ve gönüllülerin yarısından fazlasında bu virüse karşı bir antikor oluşumu gözlendi. Ayrıca, her iki virüse dair geliştirilen aşıları birlikte vurulan gönüllülerde de aynı durum geçerli oldu. Bu sonuçla birlikte, Ebola ile savaşabilecek antikorların üretimi gerçekleşmiş gibi görünüyordu. Ancak ileriki dönemlerde bu virüse karşı geliştirilen immünolojik yanıt kayboldu ve aşılar uzun ömürlü olmadı.

Önceden elde edilmiş bu veriler, yeni geliştirilmiş ve eskisine göre çok daha güçlü olan aşıların geliştirilmesine yardımcı oldu. Bu aşılar, Ebola ile savaşma konusunda tüm dünyaya adeta umut dağıtıyor.

Kaynaklar:

1.      ScienceAlert

2.      ScienceDaily

3.      Discovery News

4.      The Lancet

Deri hücrelerinden yapay sperm ve yumurta hücreleri üretildi!

Albüm: Güncel Tıbbi Haber & Araştırmalar

Deri hücrelerinden yapay sperm ve yumurta hücreleri üretildi!

Araştırmacılar petri kabında kök hücrelerini kullanarak sperm ve yumurtaya dönüşebilecek öncü hücreler ürettiler. 24 Aralık’ta Cell’de yayımlanan bu çalışmaya kadar üreme hücrelerinin kök hücrelerden elde edilmesi ancak bazı kemirgenler üzerinde başarılı olabilmişti.

İnsan ve farelerin erken dönem gelişimindeki ilk olaylardan birisi,  primordiyal, yani ilk eşey hücrelerinin (PCG) meydana getirilmesidir. Yumurta hücresinin spermle döllenmesinden sonra embriyonik kök hücreler fetüsü meydana getirecek olan çeşitli hücre tiplerine farklılaşmaya başlar ve bu farklılaşmış hücrelerin bazıları ileride yumurta ve spermi oluşturacak primordiyal eşey hücreleri haline gelir. Cambridge Üniversitesi’nden Profesör Azim Surani:

“Eşey hücreleri, bir nesilden diğer nesle süreğen şekilde genetik bilginin aktarılmasını sağlayan, bir bakıma “ölümsüz” hücrelerdir.”

Son 10 yılda araştırmacılar yetişkin hücrelerin, pratik olarak vücudun sahip olduğu herhangi farklı bir hücre tipine farklılaşabilen embriyonik kök hücreler gibi davranmaları için onları adeta yeniden programladılar. Örneğin bu uyarılmış plüripotent kök hücreler (iPS) insan retinası ve bağırsağı geliştirmekte kullanıldı. Araştırmacılar ayrıca bu iPSleri eşey hücrelerine farklılaşabilecek şekilde meydana getirmiş, ancak bu sadece kemirgenlerde mümkün olmuştu. Weizmanm Bilim Enstitüsünden Jacop Hanna:

“Bugünlerde İngiltere ve İsrail’den araştırmacılar artık bizzat insan kök hücrelerinden bu tip eşey hücrelerini meydana getirebilmenin yolunu çizdiler. Gelişimimizdeki bu sürece “özelleşme” deniyor, yani bu eşey hücreler özelleşmiş olarak adlandırılıyor ve sperm ya da yumurta hücreleri meydana gelene dek aşağı yukarı otomatik biçimde bu özelleşme devam ediyor.“

Peki bu sürece etki eden yapılar ve genler neler? Çalışmaya yapan bilim insanı grubu SOX17 adındaki bir genin kök hücreler üzerinde bu süreçte bizzat etkili olduğunu söylüyorlar. Yine bu genle (SOX17) ilgili önceki çalışmalar kök hücrelerin bağırsak, mide, akciğer veya pankreas gibi endoderm yapılarına dönüşmesinde bu genin yardımcı olduğunu gösteriyordu. Ancak ilk kez eşey hücrelerinin, bu tip bir genin yardımıyla eşey hücrelerine dönüştürülebileceği insanlar üzerinde kanıtlanmış oluyor. (Şaşırtıcı bir biçimde aynı çalışmalar fareler üzerinde denendiğinde, bu genin farelerdeki benzerinin aynı süreçleri yönetmediği görülmüş.)

İnsan eşey hücresinin doğuşunu gösteren SOX17 pozitif hücrelerinin (yeşil) başlangıçtaki görünüşü. (Embriyoid)

Çalışma ekibi bu eşey hücrelerin oluşumunu elbette ki laboratuvar ortamında gözlemlediler. Kadın ve erkeklerden, embriyonik kök hücreler ve yeniden programlanmış yetişkin deri hücreleri kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışmada, yaklaşık %40 verimliliğe kadar eşey hücreleri üretmeyi başardılar. Nature dergisinde aktarılan bilgiye göre, laboratuvar ortamında oluşturulan eşey hücreleriyle doğal fetüsü oluşturan eşey hücreleri protein işaretlemeleriyle karşılaştırıldığında bu eşey hücrelerin oldukça benzer olduğu kaydedildi.

Grafikte, bu süreçte etkili olan genlerin ve olayların bir özeti görülüyor.

Açıklamalar:
CD38: Eşey hücrelerinin yüzeyinde önemi işlevi olan bir glikoprotein

hESC: İnsan embriyonik kök hücresi

hiPSC: İnsan pluripotent kök hücreler

hPGCLC: Laboratuvarda üretilen insan eşey hücreleri

hPGC: Doğal insan eşey hücreleri

BLIMP1: Gen aktivitesinde sorumlu bir protein

PRDM14: Bir çeşit protein kodlama geni

TFAP2C: Morfojenezde önemli rol oynayan bir protein

Aşağıdaki fotoğraflarda eşey hücrelerine farklılaşan embriyonik kök hücreleri görülüyor. Her bir renk, bu kök hücrelerin sahip olduğu genin farklı açılımlarını temsil ediyor, bu sayede araştırmacılar kök hücrelerin ne kadarının ne şekilde “programlandığını” anlayabiliyorlar. Soldaki üç fotoğraf, tek bir fotoğraf olarak sağ tarafta birleştirilmiş. 

Fotoğraf Weizmann Bilim Enstitüsünden

Önümüzdeki yıllarda bu gelişmenin, çocuk sahibi olamayan çiftlere yardımcı olabilmesi için klinik sahada inceleneceği düşünülürken, neslin devamı için artık ayrı ayrı kadın ve erkeğe gerek kalmadığı yorumunun da bilim çevrelerince daha yüksek bir sesle savunulacağı söylenebilir.

Kaynaklar:

1.      IFL Science

2.      Cell

3.      Nature

4.      EurekAlert!

Kilo verdiğinizde kaybettiğiniz kilo nereye gider?

Albüm: Güncel Tıbbi Haber & Araştırmalar

Kilo verdiğinizde, kaybettiğiniz kilo nereye gider?

Aslında çok basit gibi görünen bu soru üzerine UNSW Australia’da yayımlanan yeni bir çalışma, dünya üzerinde diyet ve rejimlere karşı büyük bir ilgi olmasına rağmen, sağlık çalışanlarının birçoğunun vücut yağının, kilo verildiğinde “nereye” gittiğine ilginç şekilde doğru cevap veremediğini ortaya koyuyor.

Doktorlar ve diyetisyenler arasında yaygın olarak, kilo verildiğinde kaybedilen vücut kütlesinin “enerji” ya da ısıya dönüştüğü şeklinde yanlış bilinen bir bilgi var. UNSW Biyoteknoloji ve Biyomoleküler Bilimler Fakültesinin başkanı Profesör Andrew Brown:

“Kilo vermenin metabolik süreçleri hakkında şaşırtıcı biçimde bir bilgisizlik ve kafa karışıklığı var.”

Çalışmanın başyazarı fizikçi Ruben Meerman:

“Kaybettiğimiz kilonun çoğu, solunum yoluyla karbondioksit şeklinde dışarı atılıyor, bu şekilde yok oluyor.”

Çalışmanın yazarları, British Medical Journal’da geçtiğimiz günlerde yayımlanan makalelerinde 10 kilogram kilo verilmesi için yaklaşık 29 kilogram oksijen solunduğunu ve metabolik süreçlerin yaklaşık 28 kilogram karbondioksit ve 11 kilogram su ürettiğini gösterdiler.

Ruben Meerman, kilo vermenin biyokimyasıyla ilgilenmeye başlamasını kendi kişisel deneyimleriyle anlatıyor:

“2013’te 15 kilo verdim ve özellikle bu verdiğim kiloların “nereye” ve “nasıl” gittiğini bilmek istedim. Bağımsız ve oldukça yoğun biyokimya çalışmalarından sonra, bu şaşırtıcı sonuçla karşılaştım.”

“Tüm dünyada baş gösteren obezite krizi nedeniyle hepimiz artık bu basit soruya cevap verebilmeliyiz. Andrew’e bu konu üzerinde ne kadar az düşünüldüğünü ikimizin de fark ettiği hesaplamalarımı gösterdiğimde, neredeyse hiç kimsenin bu basit soruyu tam anlamıyla yanıtlayamaması beni oldukça şaşırtmıştı.”

Çalışmanın yazarları kilo vermenin bilimi konulu bir programda görüştüğünde bir araya geldiler. Profesör Brown:

“Ruben’in kilo kaybının biyokimyasına yönelik yeni yaklaşımları kilo kaybında rol oynayan her bir atomun izini sürüyor. Bu çalışma, bu alanda tamamen yeni bir yaklaşım içeriyor. Aynı zamanda birçok sağlık profesyonelinin ve genel halkın bilmediği veya yanlış bildiği bir alanı da beklenmedik bir biçimde göz önüne seriyor.

Çalışmanın yazarları ayrıca şunları belirttiler:

“Eğer kaybettiğiniz 10 kilonun atomlarını vücutta takip ederseniz, bu 10 kilonun yaklaşık 8.4 kilogramının karbondioksit şeklinde nefes yoluyla havaya verildiğini, kalan 1.6 kilogramının suya çevrildiğini ve bu suyun muhtemelen idrar, dışkı, ter, gözyaşı, diğer vücut sıvıları ya da yine nefesteki buhar partikülleri şeklinde vücuttan atıldığını gözlemlersiniz.

Ruben Meerman:

“Bu durum insanlar için yeterince açıklayıcı olmayabiliyor çünkü nefes yoluyla dışarı verdiğimiz karbondioksit gaz halinde ve görünmez vaziyette.”

Çalışmaya katılan 150’den fazla doktor, diyetisyen ve sağlık çalışanının yarısından fazlasının kaybedilen kiloların enerji ve ısıya dönüştüğünü düşünmeleri bu yorumu destekler nitelikte. Yazarlar, karşılaştıkları yanılgıların insan vücudunun nasıl çalıştığına dair temel yaklaşımlar hakkında şaşırtıcı farklılıkları ortaya koyduğunu belirtiyorlar. En sık sorulan sorulardan biri de nefes alıp vermenin kilo vermede ve sağlıkta etkili olup olmadığı hakkında. Cevap ise hayır. Gereğinden fazla solunum, bireyde hiperventilasyona neden oluyor. Hiperventilasyon da baş dönmesi, çarpıntı ve bilinç kaybına yol açabiliyor.

Kaynaklar:

1.      NPR

2.      ScienceDaily